Raysa in B&B ging wel wat ver en leefde in een sprookjes wereld. Ze zag overal wat in en het is bijna geen spiritualiteit meer. Ik geloof zeker wel in telepathie, communiceren met iemand via zintuigen, spirituale begaafdheid, dat je geboren bent voor een doel op aarde, spirituele krachten die je van god hebt gekregen, karma is real en dat er meer is dan beauty en mode, maar overal wat inzien? Dat ging in B&B vol liefde wat ver. Ik denk dat veel spirituele begaafde mensen in de GGZ terecht komen omdat ze ervaringen hebben die lijken op psychoses en andere problematiek terwijl het eigenlijk hoort bij hun spirituele/paranormale begaafdheid. Ik geloof ook zeker in geesten en de overname van negatieve energieën van andere mensen.
Spiritualiteit kan een waardevolle bron van zingeving, rust en verbondenheid zijn. Het helpt mensen omgaan met stress, verdriet of levensvragen. Denk aan meditatie, astrologie, energiewerk, tarot of het geloven in een hoger bewustzijn. Voor velen verrijkt het hun leven. Maar er is ook een grens. Wanneer iemand zich volledig verliest in spirituele denkbeelden, contact met de werkelijkheid verliest of anderen uitsluit of afwijst vanuit hun geloof, kan spiritualiteit doorslaan in iets ongezonds. Dan rijst de vraag: is het nog spiritualiteit – of begint het te lijken op een psychisch probleem?
Wat is ‘doorgeslagen’ spiritualiteit?
Spiritueel doorgeslagen gedrag is niet eenvoudig vast te stellen, maar het gaat vaak gepaard met één of meer van de volgende kenmerken:
- Extreem zwart-wit denken: Alles is óf “hoger bewustzijn” óf “lage vibratie”, mensen zijn “wakker” of “slapend”.
- Paranoia of wantrouwen: Men vertrouwt geen artsen, wetenschap, media of andere mensen, omdat die “niet afgestemd zijn”. IK vertrouw artsen wel, maar ze hebben gewoon geen kennis van giftedness, dat valt wel erg op. Kunnen zo iemand niet herkennen.
- Gedachten en gedrag die realiteitszin verliezen: Zoals geloven dat je constant boodschappen ontvangt van het universum via toevallige tekens, geluiden of beelden.
- Sociale isolatie: De persoon raakt vervreemd van familie of vrienden die niet in hun spirituele visie meegaan.
- Verlies van zelfkritisch vermogen: Er is geen ruimte meer voor twijfel of discussie; alles wordt geïnterpreteerd als “de bedoeling van het universum”.
Hoewel deze elementen op zichzelf nog niet zorgwekkend hoeven te zijn, kan het problematisch worden als ze iemands dagelijks functioneren, relaties of mentale stabiliteit aantasten.
Wanneer wordt het een GGZ-vraagstuk?
De grens tussen spiritualiteit en psychische problematiek wordt overschreden wanneer iemands spirituele overtuigingen leiden tot:
- Wanen of hallucinaties: Zoals stemmen horen die opdrachten geven, of geloven dat je de incarnatie bent van een godheid.
- Verstoorde realiteitszin: Niet meer kunnen onderscheiden wat intern geloof is en wat externe werkelijkheid.
- Angst, verwarring of depressie die direct samenhangt met spirituele ervaringen.
- Gedragsverandering die schadelijk is, zoals stoppen met eten op basis van spiritueel “zuiver zijn”, of medische zorg weigeren uit wantrouwen.
- Aanhoudend sociaal isolement of conflicten met de omgeving vanwege spirituele opvattingen.
In de psychiatrie wordt dan gesproken over spiritueel getinte psychotische belevingen of paranoïde wanen. Soms speelt er een onderliggende stoornis, zoals schizofrenie, borderline of een bipolaire stoornis in manische fase.
Waar ligt de grens?
De grens is vaak subjectief, en context speelt een grote rol. In sommige spirituele tradities zijn ervaringen als visioenen of “boodschappen van het universum” geaccepteerd en zelfs gekoesterd. De sleutel ligt in zelfreflectie, openheid voor feedback, en realiteitsbesef. Kun je luisteren naar anderen? Kun je kritisch blijven kijken naar je overtuigingen? Voel je je daar beter of juist verwarder door?
Conclusie
Spiritualiteit kan verrijken, maar ook ontsporen. Zodra het denken rigide wordt, de verbinding met de realiteit verstoord raakt en de psyche onder druk staat, is het belangrijk om professionele hulp te overwegen. Dan is het geen spirituele zoektocht meer, maar een roep om zorg, grenzen en ondersteuning.
